Gülaçtı Şen

7 Aralık 1944 tarihinde 52 devlet temsilcisi ile Uluslararası Sivil Havacılık esaslarının belirlendiği Chicago Sözleşmesi imzalanmış, sözleşme gereği Türkiye’nin de kurucu üyesi olduğu Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (International Civil Aviation Organization- ICAO) kurulmuştur. Türkçe anlamıyla Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO), resmi olarak 4 Nisan 1947’de faaliyete geçmiş ve Kanada Hükümeti’nin daveti üzerine kuruluş merkezi için Montreal seçilmiştir.

ICAO, kuruluşunun 50. yılı olan 1994 yılında aldığı bir genel kurul kararıyla 7 Aralık gününü, Dünya Sivil Havacılık Günü olarak ilan etmiştir. Dünya Sivil Havacılık Günü, uluslararası sivil havacılığın gelişimi, uluslararası hava taşımacılığının emniyetli, güvenli, etkin ve kurallara uyumlu bir şekilde sürdürülebilmesi, üye ülkeler arasında havacılığın tüm alanlarında işbirliğinin sağlanması, ICAO’nun bu noktada yarattığı farkındalığın arttırılması amacını taşımaktadır.

ICAO Birleşmiş Milletlere bağlı olarak hava taşımacılığı ile ilgili uluslararası standartları, güvenlik, emniyet ve verimlilik için gerekli olan düzenlemeleri; anlaşmaya taraf 190 ülke arasındaki sivil havacılık ile ilgili her konuda aracılık görevini üstlenen bir kuruluştur. Bu doğrultuda kuruluş adının İngilizce, Fransızca ve İspanyolca kısaltmaları olan “ICAO” ve “OACI” ifadelerinin ambleminde yer almasını (1956) değerlendirmiştir. Havacılığın gelişimine paralel olarak üye ülke sayısının artmasıyla, resmi çalışma dilleri olarak kabul edilen Rusça’nın (1972), Çince’nin (1995) ve Arapça’nın (1995) ambleme ilave olması ile ICAO amblemi dünyadaki son halini almıştır.

ICAO, uluslararası hava taşımacılığının güvenli, düzenli, verimli çalışması ve gelişimi için üye devletlerle işbirliği içerisinde çalışmaktadır. Bu amaçla, ICAO tarafından belirlenen kurallar, Annex adı verilen dokümanlar şeklinde yayınlanır. 18 Annex’den (Ek’ten) oluşan ICAO Annex’leri, 2013 yılından itibaren 19.Annex – Emniyet Yönetimi’nin yürürlüğe girmesiyle toplam 19 Annex olarak yayınlanmıştır. Bu annex havacılığın küresel düzeyde gelişimi, artan hava trafiği ile emniyet yönetiminin güçlendirilmesi, tüm havacılık alanlarında uygulanabilir hükümlerin oluşturulması, ICAO Güvelik Yönetimi Sisteminin (SMS) ve Devlet Güvenlik Programının (SSP) geliştirilmesi ve analiz edilmesi amaçlarını taşımaktadır. Son on yılda havacılıkta görülen uçak kazaları, ülkemizin de içinde olduğu havalimanına yönelik terörist saldırılar, emniyet ve güvenlik kavramlarının önemini bir kez daha vurgulamış ve ICAO üyesi ülkeler arasında çalışmalar artmıştır.

Türkiye Cumhuriyeti tarafından yakın takip edilmekte olan ICAO kuralları, Türkiye Cumhuriyeti Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından çıkarılan yönetmeliklere uydurulmakta ve yayınlanmaktadır.

Resmi olarak 5 Haziran 1945 tarih ve 4749 sayılı yasa ile Sözleşmeye taraf olarak, ICAO’nun kurucu üyeleri arasında yer alan Türkiye, ICAO’nun kurulduğu

• 1944 yılı ile 1950 yılları arasında ICAO çalışmalarına aktif olarak katılırken,
• 1950 – 1974 yılları arasında katılamamıştır. Ülkemizin içinde bulunduğu uluslararası siyasi gelişmeler bunun başlıca sebebi olmuştur.
• 1978 yılında T.C. Ottowa Büyükelçiliği bünyesinde ICAO işlerinden sorumlu bir büro faaliyete başlamış, 1990 yılında bu büro Montreal yerleşik Daimi Temsilcilik düzeyine çıkarılmıştır.
• 1977 – 1980 – 1983 yıllarında konseye üye olma çabaları, Türkiye’nin konseyde, siyasi olaylarla gündeme gelmesi sebebiyle olumlu sonuç vermemiştir.
• 1990 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin Montreal’de ICAO Daimi Temsilciliği açılmıştır.
• 2000’li yıllarda Türkiye’de sivil havacılıkta yaşanan gelişmeler, bu gelişmelerin 2010’lu yıllarda olağanüstü hızlı gelişimi ile ülkemiz, ICAO bütçesine katkıda bulunan 17.ülke, dünyada yolcu taşımacılığında 12.ülke olmuştur. Başta Türk Hava Yolları olmak üzere havayolu şirketlerinin büyüme hızları ve başarıları, havaalanlarına, hava trafik hizmetlerine yapılan büyük yatırımlar, ICAO’nun ve üye ülkelerinin görmezden gelemeyeceği ölçüde büyüktür.
• 2013 yılında yapılan konseyde, üye devletler arasında anlaşmazlıklara sebep olmaması için  üyelik seçimlerine tekrar girilmesi değerlendirilen Türkiye, 2016 yılında konseye katılması konusu değerlendirilmeye alınmıştır.
• 2016-2019 döneminde Türkiye, ICAO Konseyi’nin yeni üyelerini belirlemek üzere yapılacak seçimlerine, Avrupa grubu adaylarından biri olarak girmiştir. 39. ICAO Genel Kurul Toplantısı’nda Türkiye, 3 yıllığına ICAO Konsey Üyesi olarak seçilmiştir. Türkiye, 1950’de devre dışı bırakıldığı ICAO konseyine, tam 66 yıl sonra 2016 yılında kabul edildi. Böylece Türkiye Cumhuriyeti, toplam 193 ICAO üyesini temsil eden 36 ülkenin arasına girdi.
• 2020 yılında Türkiye, ICAO Konsey üyesi değildir. 2019 yılının son çeyreğinde düzenlenen 40. ICAO Genel Kurul Toplantısı’nda Türkiye konseye aday olmamıştır.

Peki Türkiye Cumhuriyeti, kuruluşunda ve 1945-1950 yıllarında aktif olarak rol aldığı ICAO Konseyi’nde, 1950-2016 yılları arasında neden yer alamamıştır. Bu durumu olumlu mu yoksa olumsuzluk olarak mı değerlendirmek gerekmektedir? Ya da Türkiye’nin kendi içinde bulunduğu duruma mı, yoksa ICAO’nu (üye ülkelerin) Türkiye’yi nasıl gördüğüne mi odaklanılmalıdır? Yanıtlanması gereken bu soruları araştırmayı siz değerli okuyucularıma bırakırken, başka bir denemede tekrar kaleme alacağımı bildiririm.